قبرستان/محل دفن/گورستان/مدفن یهودیان و خانواده های لهستانی،ایران

مسعود سنجری

سه شنبه 10 اردیبهشت 1392 ساعت 08:55 AM

برادر بزرگ استاد پورپیرار
سلام علیکم

بزرگوار در این مقاله عنوان شده بود که برای ورود به قبرستان دولاب تهران باید از چند سفارتخانه اجازه گرفت و ...

http://iran-newspaper.com/1392/2/2/Iran/5346/Page/10/Index.htm

والسلام علیکم
فی امان الله

پاسخ:
نام آن قبرستان هرگز دولاب نبود. دولاب قصبه ای نزدیک قبرستان بود که صیفی و سبزیجات شهر را تامین می کرد. قبرستان را که با دولاب فاصله داشت لعنت آباد یا مسکر آباد می خواندند و دیدار از ان نیز اجازه ای نمی خواست.           

 

 

 

 

آمون : بازتاب مطلب به این یادداشت است :  

 

http://purpirar.blogsky.com/1392/02/09/post-4012/

 

و محتوای لینک هم محض احتیاط، همینجا درج می شود:  

 

  

 

 

 

گشتی در آرامستان فراموش شده تهران

ردپای جنگ در دولاب

در صفحه «راه بلد» امروز قصد داریم شما را با یکی از جاذبه‌های استثنایی گردشگری کلانشهر تهران آشنا کنیم. جاذبه‌ای که شاید خیلی از شما خوانندگان اسم آن را هم نشنیده باشید. بیشتر مردم تهران بخصوص قدیمی‌های آن با کلمه «دولاب» آشنایی دارند. این کلمه در حقیقت نام یکی از محلات قدیمی تهران است. سفر امروز ما هم
 حول و حوش این کلمه است اما نه همان محله قدیمی، بلکه قصد داریم سفری داشته باشیم به یکی از گورستان‌های پررمز و راز تهران؛ گورستان دولاب!
 احتمال می‌دهم بیشتر خوانندگان و همراهان صفحه
«راه بلد» آشنایی چندانی با این قبرستان قدیمی نداشته باشند. باید اعتراف کنم که خود بنده نیز تا چندی پیش از این مطلب آگاه نبودم تا این که یکی از دوستان با ارسال ایمیلی از بنده دعوت کرد تا در تور بازدید از این گورستان شرکت کنم. به دلیل مشغله کاری بازدید میسر نشد. تا این که چند وقت پیش با هماهنگی قبلی و محبت برخی از دوستان دست زن و بچه را گرفته و با وعده تهران‌گردی، آنها را به این گورستان بردم. فکرش را بکنید بنده‌های خدا فکر می‌کردند قرار است به پارک و سینما و دشت و کوه برویم اما سر از قبرستان درآوردند!
 اول از هر چیز اجازه بدهید آدرس قبرستان را اعلام کنم. برای رفتن به قبرستان دولاب باید راهی شرق تهران شوید. مکان مورد نظر ما در اتوبان شهید محلاتی یا همان اتوبان آهنگ قرار دارد. بعد از وارد شدن به این اتوبان باید به سمت خیابان دهم فروردین و خیابان پاسدار گمنام بروید. در خیابان پاسدار گمنام میدان کوچکی به نام میدان امام حسن(ع) به چشم می‌خورد. گورستان دولاب در ضلع شمالی خیابان پاسدار گمنام و در بین خیابان‌های رضایی تاجری و مستفیذ واقع شده است. این گورستان از یک سمت به املاک مسکونی و از طرف دیگر به گلخانه‌های قدیمی پاسدار گمنام محدود است. هر چند این گورستان در زمان‌های دور در خارج از شهر واقع شده بود اما امروزه در وسط محله‌ای مسکونی قرار گرفته و لاجرم هیچگونه مراسم تدفینی در آن انجام نمی‌شود. گورستان دولاب نام‌های دیگری نیز دارد. از جمله این نام‌ها می‌توان به گورستان لهستانی‌ها، قبرستان اکبرآباد و قبرستان سلیمانیه اشاره کرد.
 ارامنه در تهران چه می‌کردند
اجازه بدهید قبل ازقدم زدن در بین قبور قدیمی گورستان، اطلاعات اندکی در مورد سابقه سکونت ارامنه در تهران ارائه کنیم. ایران از دیرباز محل سکونت اقلیت‌های دینی بوده است. از این رو ارامنه زیادی به‌خصوص در منطقه شمال غرب ایران سکونت داشته‌اند. در بحبوحه جنگ‌های ایران و عثمانی،
 شاه عباس اول تصمیم به تخلیه این مناطق می‌گیرد. بنابراین ارامنه‌ای که در این مناطق زندگی می‌کردند به مناطق مرکزی ایران مانند اصفهان و تهران مهاجرت می‌کنند. این کار دو فایده برای شاه صفوی داشت. یکی آن‌که از هنر استادان ارمنی در اصفهان استفاده می‌کرد و دیگر آن‌که عثمانی را از داشتن یک مستعمره ارمنی‌نشین محروم می‌ساخت. وضع زندگی ارامنه در اصفهان خوب بود تا این که تاج پادشاهی از خاندان صفوی به قاجار منتقل و کلید پایتخت نیز از اصفهان به تهران داده شد. از این زمان به بعد جمع کثیری از ارامنه اصفهان از این شهر به تهران مهاجرت کردند. اما استقرار ارامنه در محله دولاب حکایت دیگری دارد. قدمت این موضوع به زمان کریم خان زند باز می‌گردد.
 به دستور وی استادان سنگ‌تراش ارمنی از اصفهان به تهران می‌آیند و در محله دولاب ساکن می‌شوند. با یک حساب سرانگشتی می‌توان حدس زد که گورستان دولاب یادگاری از همین دوره است. علاوه بر این گروه از ارامنه، گروه دیگری از آنان هم توسط آغامحمدخان در زمره اسرای جنگی از گرجستان و قفقاز به تهران آمدند.
 از شاهزاده گرجی تا نوه چرچیل
اکنون نوبت آن است تا گشتی در میان قبر‌های گورستان دولاب بزنیم. قبرستان دولاب قبرستان قدیمی ارامنه تهران است. سال ساخت آن را به سال 1315 هجری شمسی نسبت می‌دهند. به دلیل واقع شدن در بافت مسکونی دیگر در آن تدفینی صورت نمی‌گیرد. داخل قبرستان کلیسای کوچکی به نام «سورپ هوانس» یا همان یوحنای قدیس قرار دارد. در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان گفت سه چهارم قبرستان اختصاص به قبور لهستانی‌ها دارد. این که لهستانی‌ها در تهران چه می‌کردند و چرا در این محل دفن شده‌اند را در ادامه مطلب توضیح خواهیم داد. در کنار مقبره لهستانی‌ها، می‌توانید قبر شماری از تبعه روس، یونان، فرانسه، آلمان، انگلیس و... را مشاهده کنید. قدمت برخی از سنگ قبر‌ها به بیش از 150 سال می‌رسد. در درون گورستان مقبره سرباز گمنام جنگ جهانی دوم با ستاره‌ای سرخ بر فراز آن خودنمایی می‌کند.
 در قسمتی که لهستانی‌ها دفن شده‌اند دو نماد سنگی را به چشم می‌بینید: روی یکی از این سنگ‌ها نشان عقاب یا گیلونی حک شده و روی سنگ دیگر صلیب مقدس نظامی نقش بسته است. برای رفتن به قسمت لهستانی‌ها باید وارد راهرویی شوید که در دو طرف آن درختان کاج قرار گرفته است. در ادامه این مسیر به مجسمه یادبودی می‌رسید که بر فرازش صلیب آهنی نصب شده است. روبه‌روی این مجسمه، سنگ یادبودی با نشان جمهوری لهستان قرار دارد. روی این سنگ نوشته شده است: «به یاد میهن‌پرستان لهستانی که در راه بازگشت به وطن‌شان، در اینجا برای همیشه در سایه خدا آرمیده‌اند.»
 این جمله را به زبان‌های دیگری از جمله فرانسه در گوشه‌های سنگ نوشته‌اند. مجسمه یادبود مانند میدان کوچکی است که بقیه قبر‌ها در اطراف آن بطور منظم قرار گرفته‌اند. روی هر سنگ قبر نیز نام فرد به همراه درجه نظامی و تاریخ تولد و فوت نوشته شده است. حدود 240 قبر مربوط به لهستانی‌ها در این قسمت گورستان قرار دارد.
 به بیشتر سنگ قبر‌ها که نگاه کنید متوجه می‌شوید همه آنها از یک جذابیت مشترک بهره می‌برند؛ تصاویر سیاه سفید و گاه رنگی افراد با تیپ و مدل مو‌های 100 سال پیش که روی قبور قرار دارد. برخی از قبر‌ها مربوط به افراد معروفی است. قبر پزشکان دربار محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار از جمله این قبور است. علاوه بر این می‌توانید سراغ قبر ماری چرچیل نوه 6 ساله چرچیل معروف را هم در این گورستان بگیرید. یک قبر باشکوه هم متعلق به شاهزاده خانمی گرجی است. اگر به گورستان رفتید فاتحه‌ای هم نثار روح آنتوان بارفسکی افسر ارتش ایران در جنگ هرات کنید که در همان جنگ در راه حفظ یکپارچگی خاک ایران قربانی شد. بسیاری از اشخاصی که در گورستان دفن شده‌اند به عنوان پزشک، مشاوران نظامی، آرشیتکت، مهندس یا دیپلمات، سهم عظیمی در توسعه شهر و کشور داشته‌اند. برخی از آنان همسران ایرانی برگزیده‌اند که نام روی قبر‌ها گواه این مسئله است. همچنین در قبرستان قبر شماری از سربازان اتریش- مجارستان در دوران جنگ جهانی اول به چشم می‌خورد. گویا این سربازان از اسارت روس‌ها به سوی ترکمنستان فرار کرده‌اند و قرار بوده در مأموریتی خطرناک به افغانستان و هندوستان فرستاده شوند.