سیاحان ایران در دوران قبل از مشروطه

محمد اوجال

شنبه 24 دی 1390 ساعت 02:53 AM

(با اجازه استاد)

«اوصاف شهر عظیم و قلعه قدیم تبریز» در «سیاحت نامه اولیاء چلبی» منتسب به قرن 17 میلادی: (صفحات 272 به بعد فایل پی دی اف موجود در آدرس زیر)
http://www.ensani.ir/fa/content/161287/default.aspx

«نام این شهر در زبان مغولی "تیوریس" ودر زبان دری "تیوریز" و دهقانان تاوریز و در زبان فارسی تبریز می گویند. یعنی تب را می ریزد. حقیقتا یک نفر مریض تب دار اگر به این شهر وارد شود و از آب گوارا و هوای لطیف این شهر استشمام کند، از تب خلاص می شود. موسس این شهر هارون الرشید خلیفه عباسی است...»

«اوصاف جوامع و مساجد تبریز: در تبریز 320 عدد مسجد و جوامع قدیم و جدید است که بعضی از آنها یادگار سلاطین ماضیه است و بعضی را خانان و سلاطین ایرانی و بعضی را وزرای آل عثمان ساخته اند...»

«... غیر از این مساجد که ذکر شد، 19 باب مسجد دیگر هست که دارای هزاران تعریف و توصیف است لیکن اهالی شهر در این مساجد راغب به نماز جماعت نیستند، فقط وقت اذان گفتن بعضی ها به مسجد آمده ، پس از گزاردن نماز فوری خارج می شوند...»

«مکاتب اطفال: در این شهر به قدر 600 دارالتعلیم هست... تکیه دروایش: 160 عدد تکیه درویش هست که مشهورتریت آنها تکیه شمس تبریزی (است)... ..... سقاخانه ها: 1040 عدد سقاخانه هست که بنای آنها مزین و بسیار عالی ساخته شده است... ..... عمارات اعیانی: به قدر 1070 دستگاه عمارات اعیانی در این شهر هست... کاروانسراهای این شهر: به قدر 200 باب کاروانسرای بزرگ و کوچک در این شهر هست... چارسو و بازار دکان این شهر: جملتان در حدود 7 هزار دکان در این شهر هست، بسیاری از آنها به طرز حلب ساخته شده، جمیع امتعه و کالاها در این بازار به فروش می شد. تیمچه های بزرگ دارد. کبار تجار در آنجا تجارت و کاسبی می کنند. یک تیمچه بسیار عظیم هست که مثلش در جائی نیست... ..... علمای طب: هزاران طبیب جراح کحال و فصاد در این شهر هست اما اهالی چندان محتاج به این طبقه نیستند و با طبیب سر و کاری ندارند. اغلب علماء و حکماء طب در کواهها با علفیات و دانستن خواص آنها مشغولند. ...»

«چاه های این شهر: در تبریز غیر از نه عدد قنات، 7 هزار عدد چاه آب هست که اغلب اهالی از آن چاهها استفاده می کنند... حمام های این شهر: 21 باب حمام در این شهر هست...»

مطلب فوق در نسخه اصل (ترکی) «سیاحت نامه اولیاء چلبی»:
http://www.archive.org/stream/evliyaelebisey02evliuoft#page/235/mode/2up

. . . . .

استاد، به راستی که یادداشت 250 «ایران شناسی بدون دورغ» به تنهایی برای به آب شستن این هذیانات و مهمتر از آن، به زباله دان فرستادن شخص موسوم به "اولیاء چلبی" و به سیاحتنامه اش کافی است!
بد نیست (با اجازه) کمی هم در باره خود این جناب "اولیاء چلبی" و "سفرنامه اش" بخوانیم تا معنای به زباله فرستاده شدن وی و اثرش بهتر آشکار شود (گرچه بنیان اندیشان مدتهاست که چنین آثار و تواریخی را به راهی زباله دان کرده اند!):

«اولیا چلبی‌ (1611-1682 میلادی؛ 1020 ـ 1094 هجری قمری) در دهم محرم سال 1020 هجری در منطقه «اون قاپانی» در شهر استانبول به دنیا آمد، همانجا به مدرسه ‌رفت و از پدرش درویش محمد ظلّی‌، خط و تذهیب و نقاشی را فرا گرفت‌. پدرش جواهرچی قصر بود و از این جهت‌ فردی محترم به شمار می آمد. نیای اعلای آنها به احمد یسوی‌، صوفی مشهور می رسد. ...

[چگونگی آغاز به جهانگردی]

... به نظر می رسد که اولیا از همان زمان سیاحت را دوست می داشت و به دلیل‌آن که از پدر و دوستان پدرش مطالبی در باره بلاد مختلف شنیده بود، هوس سیاحت در سر داشت‌. ..... وی بیست ساله بود که سفرش را از استانبول آغاز کرده و هرآنچه را که در آنجا دیده آن را ثبت کرد.
یکبار در خواب پیامبر (ص‌) را دید. وقتی خواست دست پیامبر ببوسد، رفت بگوید «شفاعت‌» یا رسول الله‌، از لرزش‌ گفت‌: «سیاحت‌ یا رسول الله»‌. (!!!!!!) پس از آن که خوابش را برای برخی از معبران گفت و آنان تأکید کردند که او اهل سیاحت خواهد شد، و وی کارش را با این داستان آغاز کرد. این نکته‌ای است که خود او در سیاحتنامه‌اش آورده گرچه قدری متفاوت ‌با این حکایت است.
...
اولیا چلبی تمامی آناتولی‌، خاورمیانه‌، قفقاز، سودان‌، صحرای عرب تا شمال حبشه‌، روم اروپایی‌، آلبانی‌، رومانی‌،مجارستان‌، وین‌، آلمان‌، هلند، بوسنی هرزگوین‌، دالماچیا، جنوب روسیه و تمامی مناطق عرب را گردش کرده و آنچه را دیدنوشت‌. چلبی در سال 1682 در استانبول درگذشت‌، اما محل دفن او روشن نیست‌(!!!!!)»

[سیاحت‌نامه اولیاء چلبی‌]

« سیاحت‌نامه اولیاء چلبی‌ """مهم‌ترین و مفصل‌ترین سفرنامه‌ای""" است که در دوره عثمانی در نیمه دوم قرن یازدهم هجری (قرن هفدهم میلادی) نوشته ‌شده و حاوی خاطرات سفر نویسنده از سرزمین‌های وسیعی است که آن زمان در اختیار دولت عثمانی و گاه خارج از سلطه ‌آن دولت بوده است‌. """این اثر ارزشمند""" بارها به ترکی عثمانی و لاتین چاپ شده. ... از این سفرنامه‌، بخش کوتاهی که به تبریز و شهرهای‌اطراف آن اختصاص دارد و مربوط به سال 1050 است‌، توسط مرحوم حاج حسین نخجوانی ترجمه و به فارسی منتشر شده‌است (تبریز، 1338 ش‌، 41 صص‌.) اما تا آنجا که می دانیم‌، اطلاع و متن بیشتری از این """دایرة المعارف شگفت""" که به نوعی می‌توان آن را با """سفرنامه شاردن""" مقایسه کرد، در فارسی ارائه نشده است‌. مطالعه همان بخش که مربوط به شهرهای مختلف‌آذربایجان از جمله مراغه و تبریز و غیره است‌، نشان می دهد که """این اثر تا چه اندازه اهمیت دارد""".
منبع:
http://www.historylib.com/site/SViewDocument.aspx?DocID=652&RT=List

پاسخ:
آقای اوجال. ضمن تشکر از زخمات شما هیچ تردید نکنید که تمام بله تمام سیاحان مدعی دیدار از ایران، قبل از دورانی که به انقلاب مشروطه معروف شده به کلی و از بنیان دروغ و جعل واضح است. مثلا وقتی سیاحی مدعی توقف در تهران و یا حاکمی مانند کریم خان ادعای تصرف آن را دارد و صد سال پس از  زمان آن ها هنوز تهرانی وجود ندارد، ناگزیر باید هر یک از این دروغ بافته ها را به مزبله سرازیر کرد.